Xulio Sigüenza: un poeta entre a patria e a paisaxe

Abstract

[Resumo] O obxectivo do traballo é recuperar e mostrar a importancia da figura de Xulio Sigüenza (A Coruña, 1898 - Vigo, 1965), xornalista, poeta, novelista, ensaísta e membro da Real Academia Galega, e da súa produción escrita en galego, normalmente ignoradas ou esquecidas pola crítica e polo público. Máis concretamente, a finalidade deste estudo é examinar a poética creada polo galeguista durante unha fértil década para el, que comeza coa publicación dos seus primeiros poemas na revista Galicia (A Habana, 1918-1820), de evidente orientación nacionalista, e conclúe coa impresión do seu único poemario en galego, Cantigas e verbas ao ar (1928), incluído dentro da tradición hilozoísta. Para comezar, serán recompilados algúns datos biobibliográficos do autor emigrado para destacar tanto o seu activismo para o desenvolvemento cultural e político da Galiza como o seu extenso legado literario, que deixa máis de media ducia de obras. Após presentar a súa traxectoria, examinarase de forma cronolóxica o marco estabelecido pola historiografía literaria para a poesía do período 1916-1936 e, en particular, para a vangarda hilozoísta co propósito de identificar os criterios utilizados para categorizar a obra e a figura de Xulio Sigüenza, normalmente ligado aos seguidores e admiradores de Amado Carballo. A seguir, serán analizados os poemas publicados polo autor herculino durante o período de 1918 a 1928, en que dá os seus primeiros pasos como escritor en lingua galega e sae do prelo a primeira edición de Cantigas e verbas ao ar. Así, o groso do traballo será dividido en tres partes fundamentais en que se explorarán os dous grandes repertorios de Xulio Sigüenza: o patriótico e o paisaxístico. Inicialmente, será atendida a concepción que o autor fragua sobre Galiza nas súas primeiras e máis reivindicativas manifestacións, en que a historia, o espírito galego e a paisaxe se volven elementos fulcrais. En segundo lugar, será analizada a posterior orientación temático-ideolóxica e estética que o escritor herculino defende para a poesía galega a través de varias das súas publicacións ensaísticas: segundo el, cómpre unha renovación formal en que a paisaxe se coloque como principal protagonista. A seguir, partindo dos presupostos que fixou Arcadio López-Casanova (2001) para a definición e a análise retórico-estilística da imaxe, estudarase a variedade formal das imaxes hilozoístas que Sigüenza crea no seu poemario galego, así como os seus principais constituíntes: os corpos celestiais mesturados entre elementos asociados ao patrimonio galego (quer oficios, quer animais, quer construcións etc.). Isto permite ao poeta xerar imaxes dunha natureza esencialmente propia en tres momentos que orbitan ao redor da noite: o por do sol, a propia noite e o amencer.