Evaluación del impacto del cambio climático en los procesos hidrológicos de la Cuenca del Arroyo Feliciano, Entre Ríos, Argentina

Ver/ abrir
Use este enlace para citar
http://hdl.handle.net/2183/19778Coleccións
- Teses de doutoramento [2219]
Metadatos
Mostrar o rexistro completo do ítemTítulo
Evaluación del impacto del cambio climático en los procesos hidrológicos de la Cuenca del Arroyo Feliciano, Entre Ríos, ArgentinaAutor(es)
Director(es)
Díaz, Eduardo LuisValcárcel Armesto, Montserrat
Vidal Vázquez, Eva (Titora)
Data
2017Resumo
[Resumen] La Provincia de Entre Ríos, en Argentina, se ve afectada por la intensificación del
uso de los recursos naturales, sin que exista una ordenada gestión de los
mismos, en particular en la Cuenca del Arroyo Feliciano, una de las de mayor
reconversión de su actividad, pasando de una ganadería extensiva a una
vertiginosa expansión de la agricultura, con la introducción del arroz regado con
agua superficial y de la soja como los principales cultivos (Benavídez, 2001;
Benavídez et al., 2001).
El arroyo Feliciano es un curso de agua permanente que nace en el nordeste del
departamento que lleva su nombre, en la cota de 75 m.s.n.m. y desemboca en el
río Paraná a una cota aproximada de 20 m.s.n.m. Las áreas drenadas por este
curso de agua y sus afluentes están caracterizadas por pendientes generales
muy largas y suaves, con síntomas de drenaje deficiente. La cuenca posee una
superficie de 8240 km2. Presenta un caudal medio de 52,93 m3/segundo, (SSRH
de la Nación) y un máximo aforado en el 2016 de 2.244 m3/segundo. Además,
posee una gran densidad de avenamiento (0,51 km/km2) producto de los suelos
pesados y precipitaciones anuales por encima de los 1100 mm.
Existe una utilización de los recursos superficiales y subterráneos pero en forma
moderada, siendo sus principales usos el riego y abrevado animal en el
agropecuario, y el potable sólo de fuente subterránea. La región se ha visto
afectada por fuertes variaciones del ciclo hidrológico y una gran variabilidad
espacial y temporal de las precipitaciones, lo que ha generado graves problemas
para la agricultura y la ganadería.
Esta tesis doctoral tiene como objetivo evaluar el impacto del cambio climático en
la respuesta hidrológica de la de la cuenca del Arroyo Feliciano, y sobre la infraestructura (puentes y caminos) de la Provincia de Entre Ríos, Argentina,
elaborando un diagnóstico y descripción de la cuenca, relevando la
infraestructura actual de monitoreo, uso del suelo y su red hidrológica,
El análisis previo de la serie de caudales diarios medidos muestra una gran
variabilidad en su distribución temporal, con coeficientes de dispersión y rango de
caudales (Qmáx – Qmín) muy elevados que hacen que los caudales medios y
módulos determinados sean prácticamente una abstracción numérica.
El proceso de agriculturización de los últimos años mantiene su tendencia
ascendente tanto en el país como en Entre Ríos, presentando el caso del cultivo
de la soja un crecimiento del 692% en el periodo 1985-2005, siendo el 63% de la
superficie cultivada provincial.
De acuerdo con el Panel Intergubernamental sobre Cambio Climático, la
degradación futura de los recursos hídricos y del suelo será el desafío
fundamental que enfrentará la agricultura global en los años venideros. Las
predicciones climáticas más recientes establecen que la temperatura superficial
promedio global se incrementará de 2 a 7 ºC durante el período de 1900 al 2100.
Esta temperatura se ha incrementado ya en unos 0,6 ºC desde fines del siglo
diecinueve.
Para el desarrollo de la actividad agropecuaria, el estado de los caminos es de
fundamental importancia, debido a que más prioritariamente el traslado de la
producción hacia los centros de comercialización y/ o industrialización se realiza
por transporte automotor.
A partir de los antecedentes geológicos, geomorfológicos, climáticos,
hidrológicos, de vegetación y de sus suelos, y el uso actual de la tierra, se
aplicaron modelos matemáticos para evaluar la respuesta hidrológica en base a
los datos disponibles en el estado actual. Además, en base a estimaciones del
cambio climático global, se realizó la simulación de escenarios futuros, y se
generaron series de caudales máximos y la potencial afectación de los mismos
sobre la infraestructura de la cuenca. Para el caso de la modelación hidrológica,
fue aplicado un modelo de eventos, lineal y semidistribuido del tipo del HEC HMS, que permite estudiar el impacto ambiental de las crecientes, causado por
las precipitaciones máximas y sus variaciones y por la transformación del uso de
los suelos (Fleming y Scharffenberg, 2010).
Para la simulación del efecto del Cambio Climático en la Cuenca del Arroyo
Feliciano se consideró el escenario SRES B2, que supone un mundo con
énfasis en las soluciones locales, aumento continuo de la población (menor que
en A2).y niveles intermedios de desarrollo económico.
Finalmente se determinó que para las proyecciones de acuerdo al modelo de
cambio climático seleccionado, es de esperar un incremento de las
precipitaciones de un 20% lo que generará incrementos de los caudales picos
variables entre el 35 y hasta el 50%, pudiendo alterar las recurrencias de los
eventos de acuerdo a las leyes de probabilidades de valores extremos. Luego fue
realizado un Análisis estadístico de Frecuencias, para verificar cómo el
incremento de los caudales máximos esperados puede influir en el tiempo de
retorno deducido de las inferencias estadísticas. Ello llevará a reconsiderar los
diseños de las obras civiles para lograr garantizar las comunicaciones en obras
viales y reducir el riesgo de inundación de las ciudades ubicadas en zonas de
peligro. [Resumo]
A Provincia de Entre Ríos, na Arxentina, vese afectada pola intensificación no
uso dos recursos naturais, sen que exista unha xestión ordenada xestión dos
mesmos; en particular na Conca do Arroio Feliciano, unha das de maior
reconversión da súa actividade, tense pasado dunha gandaría extensiva a unha
vertixinosa expansión da agricultura, coa introdución do arroz, regado con auga
superficial, e mais da soia como os principais cultivos.
O Arroio Feliciano é un curso de auga permanente que nace no nordeste do
departamento con este mesmo nome, na cota de 75 m. s.n.m. e desemboca no
río Paraná a unha cota aproximada de 20 m. s.n.m. As áreas que drena este
curso de auga e os seus afluentes están caracterizadas por pendentes xerais moi
longas e suaves, con síntomas de drenaxe deficiente. A conca posúe unha
superficie de 8240 km2. Presenta un caudal medio de 52,93 m3/segundo, (fonte:
SSRH da Nación) e un máximo aforado no 2016 de 2.244 m3/segundo.
Posúe unha gran densidade de drenaxe (0,51 km/km2) produto dos solos con
texturas pesadas e das precipitacións anuais por encima dos 1100 mm. Existe
unha utilización dos recursos superficiais e subterráneos pero en forma
moderada, sendo os seus principais usos a rega e abeberado animal no
agropecuario, e o potable só de fonte subterránea. A rexión viuse afectada por
fortes variacións do ciclo hidrolóxico e unha gran variabilidade espacial e
temporal das precipitacións, o que xerou graves problemas para a agricultura e a
gandaría.
Esta tese doutoral ten como obxectivo avaliar o impacto do cambio climático na
resposta hidrolóxica da conca do Arroio Feliciano, e sobre a infraestrutura
(pontes e camiños) da Provincia de Entre Ríos, Arxentina, elaborando un diagnóstico e descrición da Conca, reproducindo a infraestrutura actual de
monitorización, uso do solo e a súa rede hidrolóxica,
A análise previa da serie de caudais diarios medidos mostra unha gran
variabilidade na súa distribución temporal, con coeficientes de dispersión e rango
de caudais (máximo - mínimo = Qmáx - Qmín) moi elevados. o que fai que os
caudais medios e módulos determinados sexan practicamente unha abstracción
numérica.
O proceso de intensificación da agricultura dos últimos anos mantén a súa
tendencia ascendente tanto no país como na provincia de Entre Ríos,
presentando o caso do cultivo da soia un crecemento do 692% no período 1985-
2005, sendo o 63% da superficie cultivada provincial.
De acordo co Panel Intergobernamental sobre Cambio Climático, a previsible
degradación futura dos recursos hídricos e do chan será o desafío fundamental
que enfrontará a agricultura global nos vindeiros anos. As predicións climáticas
máis recentes establecen que a temperatura superficial media global
incrementarase de 2 a 7 ºC durante o período de 1900 ao 2100. Esta temperatura
incrementouse xa nuns 0,6 ºC desde fins do século dezanove.
Para o desenvolvemento da actividade agropecuaria, o estado dos camiños é de
fundamental importancia, debido a que máis prioritariamente o traslado da
produción cara aos centros de comercialización e/ ou industrialización realízase
por transporte automotor.
A partir dos antecedentes xeolóxicos, xeomorfolóxicos, climáticos, hidrolóxicos,
de vexetación e dos seus solos, e o uso actual da terra, aplicáronse modelos
matemáticos para avaliar a resposta hidrolóxica en base ao estado actual de
datos dispoñibles. Ademais, tendo en consta estimacións do cambio climático
global, realizouse a simulación de escenarios futuros, e xeráronse series de
caudais máximos e os potencias efectos dos mesmos sobre a infraestrutura da
conca. Para o caso da modelación hidrolóxica, foi aplicado un modelo de
eventos, lineal e semidistribuido do tipo do HEC-HMS, que permite estudar o impacto ambiental das crecentes, causado polas precipitacións máximas e as
súas variacións e mais polas transformacións do uso dos solos ao longo do
tempo.
Para a simulación do efecto do Cambio Climático na Conca do Arroio Feliciano
considerouse o escenario SRES B2, que supón un mundo con énfase nas
solucións locais, aumento continuo da poboación (menor que no escenario A2).e
niveis intermedios de desenvolvemento económico.
Finalmente determinouse que para as proxeccións de acordo ao modelo de
cambio climático seleccionado, é de esperar un incremento das precipitacións
dun 20% o que xerará incrementos dos caudais picos variables entre o 35 e ata o
50%, podendo alterar as recorrencias dos eventos de acordo ás leis de
probabilidades de valores extremos. Logo foi realizado unha Análise estatística
de Frecuencias, para verificar como o incremento dos caudais máximos
esperados pode influír no tempo de retorno obtido das inferencias estatísticas.
Estes resultados levan a reconsiderar os deseños das obras civís para lograr
garantir as comunicacións en obras viarias e reducir o risco de inundación das
cidades situadas en zonas de perigo. [Abstract]
The Province of Entre Ríos has been affected by the intensification in the use of
natural resources, without that it exist an orderly management of the same; in
particular the Arroyo Feliciano watershed is one of the ones with a greater activity
reconversion activity, as it changed from livestock farming to a vertiginous
expansion of the agriculture, with the introduction of rice crops irrigated with
superficial water and soybean, the two main crops nowadays.
The Arroyo Feliciano is a course of permanent water that is born in the northeast
of the department that carries his name, at a height of 75 m. asl, and it ends in the
river Paraná at an approximate height of 20 m. asl. The areas drained by this
course of water and his tributaries are characterised mainly by main very long and
moderate slopes, with symptoms of deficient drainage. The catchment surface is
8240 km2. The mean discharge is 52.93 m3/second, (source: SSRH of the Nation)
with a maximum of 2.244 m3/second, monitored during 2016. The drainage
density of drainage (0.51 km/km2) is very high and results from both, the heavy
textured soils and annual precipitations above the 1100 mm.
Superficial and undergrounds resources until now have been utilised in a
moderate way, but in shape moderate; the main uses of superficial water are in
the agricultural sector, i.e. irrigation of rice crops, and watering livestock, while
subterranean water is the only source of drinking water. The region has been
affected by strong variations in the hydrological cycle, as well as and high spatial
and temporal variability of rainfall, which generated grave problems in the
agriculture and livestock sectors.
This Ph. D. thesis aims to evaluate the impact of climatic change in the
hydrological answers of the Arroyo Feliciano catchment, and on the infrastructure (bridges and ways) of the Province of Entre Ríos, Argentina. For this end, a
description and diagnostic of the catchment has been elaborates, on the basis of
existing monitoring infrastructure, soil use and hydrological network.
Previous analysis of the recorded series of daily discharges shows a huge
variability of its temporal distribution, with very high coefficients of dispersion and
ranks of discharges (maximum – minimum = Qmax - Qmin), so that the values of
mean discharges and modules, estimated by common methods, are practically a
numerical abstraction.
During the last years the process of agriculture intensification showed an
ascending tendency, and this both, in the whole country and in the Entre Ríos
province, for example production of soybean in the period 1985 to 2005 increased
by 692%, while it occupied 63% of the cultivated surface in this province.
Following the Intergovernmental Panel on Climatic Change (IPCC), degradation of
soil and hydrological resources will be the main challenges that should be
addressed by global agriculture during the next years. More recently and following
climatic predictions, it has been stablished that, on average, the global increase
on surface temperature will be of about 2 to 7 ºC during the period from 1900 to
2100. Also, global temperature has already increased by about 0.6 ºC from since
the end of nineteen the century.
The condition and quality of ways is basic importance for development of the
agricultural sector; this is because production transfer to commercialisation and/
or industrialisation centres is mainly performed by vehicle transport.
Taking into account available background on geological, geomorphological,
climatic, hydrological, vegetable formations and soils, as well as the present land
use, mathematical models have been applied to describe and simulate the
present day existing hydrological response. Moreover, simulation of future
scenarios, including series of maximum discharges, has been implemented,
based on estimates of global climatic change; subsequently, the potential effects
of this scenario on the basin infrastructure have been assessed. Hydrological simulations have been achieved using a linear semidistributed model of events,
namely the so-called HEC-HMS model. This model allows studying the
environmental impact of river flooding after maximum precipitations induced by
climatic change, as well as the changes induced by transformation in the soil.
Simulation of Climatic Change effects on the catchment called “Arroyo Feliciano”
have been completed using the so-called SRES B2 scenario, which is based on
assumptions emphasising local solutions, continuous increase of population (even
if smaller than in A2 scenario), and intermediate levels of economic development.
Finally it was concluded that, in accordance with the projections obtained using
the selected model of climatic change selected, precipitation increase of about
20% are expected; in turn, this will bring about increases of peak discharges
varying between 35 and 50%, which may change the recurrences period of the
events obtained by application of the extreme values laws of probabilities. In
addition, a statistical analysis of frequencies has been performed, which allow to
verify how the increase in the expected maximum discharges could affect the flow
return time obtained by statistically inference. This result leads to reconsideration
designs of public civil engineering works in order to gain guarantees for safe
communication in the road system and for reducing flood risks at the cities
situated in dangerous zones.
Palabras chave
Clima-Cambios-Arroyo Feliciano, Cuenca del(Argentina)
Agricultura-Aspecto del medio ambiente-Arroyo Feliciano,Cuenca del(Argentina)
Hidrología-Aspecto del medio ambiente-Arroyo Feliciano,Cuenca del(Argentina)
Recursos de agua-Explotación-Arroyo Feliciano, Cuenca del (Argentina)
Agricultura-Aspecto del medio ambiente-Arroyo Feliciano,Cuenca del(Argentina)
Hidrología-Aspecto del medio ambiente-Arroyo Feliciano,Cuenca del(Argentina)
Recursos de agua-Explotación-Arroyo Feliciano, Cuenca del (Argentina)
Dereitos
Os titulares dos dereitos de propiedade intelectual autorizan a visualización do contido desta tese a través de Internet, así como a súa reproducción, gravación en soporte informático ou impresión para o seu uso privado e/ou con fins de estudo e de investigación. En nengún caso se permite o uso lucrativo deste documento. Estos dereitos afectan tanto ó resumo da tese como o seu contido Los titulares de los derechos de propiedad intelectual autorizan la visualización del contenido de esta tesis a través de Internet, así como su repoducción, grabación en soporte informático o impresión para su uso privado o con fines de investigación. En ningún caso se permite el uso lucrativo de este documento. Estos derechos afectan tanto al resumen de la tesis como a su contenido
Ítems relacionados
Mostrando ítems relacionados por Título, autor ou materia.
-
Gestión integrada de los recursos hídricos y bosques nativos de la cuenca del arroyo Feliciano, Entre Ríos, Argentina
Romero, Emilia Corina (2013)[Resumen] El área de estudio comprende la cuenca del Arroyo Feliciano, la segunda en extensión de la Provincia de Entre Ríos, con 8199 km2. Cuenta con una demanda creciente de sus recursos hídricos por la intensa ... -
Determinación de campos areales de precipitación y evapotranspiración en la margen izquierda de la cuenca del paraná en territorio de argentina. I: polígonos de thiessen y kriging
Hämmerly, Rosana del Carmen; París, Marta; Paz-González, Antonio (Universidade da Coruña, Servizo de Publicacións, 2019)[Resumen] La precipitación (P) y la evapotranspiración potencial (ETP) son términos de la ecuación del balance hídrico que se miden en estaciones locales; sin embargo el uso de modelos de estimación de caudal requiere ... -
Estrategias de aprendizaje y rendimiento académico en el alumnado universitario
Díaz-García, Alexandra; Garcés-Delgado, Yaritza; Feliciano, Luis (Servizo de Publicacións, Universidade da Coruña, 2023-07-01)[Resumen] El rendimiento académico está influido por múltiples variables, entre ellas, las estrategias de aprendizaje. Estas estrategias de aprendizaje son mecanismos conscientes e intencionales utilizados para procesar, ...