Factores de la sostenibilidad involucrados en la dinámica de la producción agropecuaria del periurbano en el sur de Santa Fe, Argentina
![Thumbnail](/dspace/bitstream/handle/2183/28987/AradasDiaz_MariaElena_TD_2021.pdf.jpg?sequence=4&isAllowed=y)
Use este enlace para citar
http://hdl.handle.net/2183/28987Colecciones
- Teses de doutoramento [2184]
Metadatos
Mostrar el registro completo del ítemTítulo
Factores de la sostenibilidad involucrados en la dinámica de la producción agropecuaria del periurbano en el sur de Santa Fe, ArgentinaAutor(es)
Directores
García-Tomillo, A.Fecha
2021Resumen
[Resumo]
América Latina e, en particular, Arxentina presentan altas taxas de crecemento da poboación
nas últimas décadas; de feito, son superiores ás rexistradas en todo o mundo. Outro fenómeno
demográfico a destacar dende mediados do século XX ata a actualidade é a migración
da poboación dende as zonas rurais cara as zonas urbanas, xerando un aumento de concentración
das persoas que viven nas cidades. Esta situación xera grandes presións e efectos
sobre o medio ambiente. O sistema natural serve como soporte físico para todas as actividades
humanas: desde a explotación de recursos naturais para obter alimentos, a construción, as necesidades
enerxéticas, e a ocupación de terras para apoiar a crecente demanda de vivenda, etc,
ata o uso de sitios de eliminación de residuos e a alteración de masas de auga para eliminar os
efluentes. Por estes motivos, é necesario considerar o desenvolvemento planificado do territorio
como un eixo principal de traballo en calquera administración do goberno, xa que contribuirá
a xerar cidades e países sostibles e con resiliencia. Neste contexto, o crecemento de moitas
cidades arxentinas acontece territorialmente nun espazo chamado por varios autores como
"periurbano". A maior parte das persoas que se dedican ao estudo destes espazos ou territorios
están de acordo en definilos como unha franxa marxinal de transición urbano-rural, que só é
parcialmente asimilada polo proceso de dispersión urbana e que conserva atributos típicamente
rurais. Este espazo xorde como resultado dun proceso aleatorio de crecemento urbano, que
fai avances irregulares entre distintos puntos da cidade, xerando así un patrón heteroxéneo de
usos do solo que normalmente singularizan esta franxa. O periurbano caracterízase por situacións
de especulación, diversidade no uso do solo e polo desenvolvemento de hábitats dispersos
que carecen frecuentemente dos servizos e equipamentos necesarios. Nestes espazos de
transición, hai problemas socioambientais relevantes derivados da expansión e crecemento
das cidades e das formas predominantes de produción agrícola.O periurbano presenta un elevado dinamismo e as rápidas transformacións evidenciadas amosan as limitacións que presenta
o seu estudo como se fose só unha dicotomía entre rural e urbano. A complexidade do periurbano,
explica que a análise urbano-rural das áreas en expansión baseada no modelo tradicional
de oposición campo-cidade, non é suficiente para comprender os procesos que neles se
producen. Esta complexidade suxire un proceso que debe ser xestionado por diversos actores,
polo que o concepto de gobernanza e é unha posibilidade de enfoque. Vista a necesidade, este
proxecto busca estudar os actores presentes no territorio, caracterizalos e analizar as metodoloxías
para construír procesos de gobernanza, implicados no proceso de administración e
disputa deste territorio particular, considerando procesos democráticos de organización e participación
social, que contribuirán a conseguir un crecemento harmónico co medio ambiente,
diminuirán as desigualdades sociais e desenvolverán as economías de cidades e vilas do sur
de Santa Fe.
No estudo identificáronse unha serie de factores da sustentabilidade organizados en seis
dimensións. Aínda que ditos factores competen ao análise do periurbano, de feito identificamos
que algúns deles están relacionados co urbano (como son as formas de produción e consumo
sustentables, orixinadas dende o ámbito urbano), outros co rural (formas de produción
industrial de altos insumos externos que afectan a saúde das poboacións e da natureza) e xa
outros son soamente propios do periurbano (por exemplo, a tenencia da terra, que pon en risco
formas de produción máis sustentables). Corrobórase que o obxecto de análise da sustentabilidade
non fai referencia á sustentabilidade económica, social ou ambiental, por separado,
senón a un sistema no que o todo é máis que a suma das partes; por tanto a modelación é a
ferramenta que permite ilustrar as relacións onde a linguaxe discursiva pode integrar as diferentes
dimensións. [Abstract]
In the last decades Latin America and, particularly, Argentina have shown rates of population
growth which are, in fact, higher than those recorded worldwide. Another demographic
phenomenon worth highlighting since the middle of the 20th century up to date is the population
migration from the rural zone to the urban area. This situation causes significant pressures
and effects on the environment. The natural system serves as a physical support for all
human activities: from the exploitation of natural resources to satisfy food, construction and
energy needs and the occupation of land to support the ever-increasing demand for housing,
etc., to the use of final waste disposal sites and the allocation of water bodies to eliminate effluents.
For these reasons, there is a need to consider a planned development of the territory as
the main axis of work in any government action, as this will contribute to generate sustainable
and resilient cities and countries. In this context, the growth of many Argentine cities is verified
territorially in a space called "peri-urban" by several authors who have devoted themselves
to its study and agree in defining it as a marginal strip of urban-rural transition which is
only partially assimilated by the process of urban dispersion and preserves typically rural attributes.
This space emerges as a result of a haphazard process of urban growth, which makes
irregular advances among different points of the city, thus generating a heterogeneous pattern
of land use that, in general, characterizes this strip of land. The peri-urban is characterized by
situations of speculation, diversity in the use of the land and the development of the dispersed
habitat, frequently lacking the necessary services and equipment. In these transitional spaces,
relevant socio-environmental tensions and problems arise from the expansion and growth of
the cities and the main methods of agricultural production. It shows a high dynamic and its
fast transformations account for the limitations of its study as if it merely were a dichotomy
between rural and urban. The complexity of the peri-urban explains that the urban-rural analysis
of the expanding areas, based on the traditional model of rural-urban opposition, is not enough to understand the processes that take place in them. This complexity suggests a process
that should be managed by different actors, so the concept of governance is a possibility
of approach. In view of this need, the present project aims to study the actors present in the
territory, to characterize them and analyze the methodologies to build governance processes
involved in the process of administration and dispute of this particular territory, considering
democratic processes of organization and social participation, which will contribute to
achieve a growth in harmony with the environment, to reduce social inequalities and to develop
the economies of cities and towns in the South of Santa Fe.
The study identified a series of sustainability factors organized into six dimensions. Although
these factors belong to the study of peri-urban areas, we identified some ones related to
urban areas (such as sustainable forms of production and consumption, driven by urbanity),
others related to rural areas (forms of industrial production with high external inputs that affect
the health of populations and nature) and others specific to peri-urban areas (for example,
land tenure, which jeopardizes more sustainable forms of production). It also was confirmed
that the object of analysis of sustainability does not refer to economic, social and environmental
sustainability separately, but to a system, where the whole is more than the sum of the
parts; moreover, modelling is the tool that allows graphing the relationships where the discursive
language allows integration of the different dimensions. [Resumen]
América Latina y, particularmente, Argentina presentan altas tasas de crecimiento poblacional
en las últimas décadas; de hecho, son mayores a las registradas a nivel mundial. Otro
fenómeno demográfico para destacar desde mitad de siglo XX a la actualidad es la migración
de la población desde la zona rural al ámbito urbano generando un aumento y concentración
de personas viviendo en ciudades. Esta situación genera grandes presiones y efectos en el ambiente.
El sistema natural sirve de soporte físico a todas las actividades humanas: desde la
explotación de recursos naturales para satisfacer las necesidades alimenticias, constructivas,
energéticas, la ocupación de terrenos para dar sustento a la cada vez mayor demanda habitacional,
etc., hasta el uso de sitios de disposición final de residuos y la afectación de los cuerpos
de agua para eliminar los efluentes. Por estas razones es necesario considerar el desarrollo
planificado del territorio como un eje principal de trabajo en cualquier gestión de gobierno, ya
que el mismo contribuirá a generar ciudades y países sostenibles y resilientes. En este contexto,
el crecimiento de muchas ciudades argentinas se verifica territorialmente en un espacio
denominado por varios autores como “periurbano”, los que se han dedicado a su estudio,
coinciden en definirlo como una franja marginal de transición urbano-rural, que es asimilada
sólo en parte por el proceso de dispersión urbana y que conserva atributos típicamente rurales.
Tal espacio emerge como resultado de un proceso azaroso de crecimiento urbano, que efectúa
avances irregulares entre distintos puntos de la ciudad, generando así un patrón heterogéneo
de usos del suelo que en general singulariza a esta franja. El periurbano se caracteriza por
situaciones de especulación, diversidad en el uso del suelo y por el desarrollo del hábitat disperso
frecuentemente carente de los servicios y equipamientos necesarios. En estos espacios
de transición se manifiestan tensiones y problemas socioambientales relevantes derivados de la expansión y crecimiento de las ciudades y de las formas de producción agrícola imperantes.
En el periurbano existe un alto dinamismo y las rápidas transformaciones evidenciadas dan
cuenta de las limitaciones que presenta su estudio como si solamente se tratase de una dicotomía
entre rural y urbano. La complejidad del periurbano explica que el análisis urbano-rural
de las áreas en expansión basado en el modelo tradicional de oposición campo-ciudad no alcance
para comprender los procesos que se dan en ellas. Esta complejidad sugiere un proceso
que debe ser administrado por diversos actores, por lo que el concepto de gobernanza es una
posibilidad de abordaje. Viendo esta necesidad, el presente proyecto busca estudiar los actores
presentes en el territorio, caracterizarlos y analizar las metodologías para construir procesos
de gobernanza, involucrados en el proceso de administración y disputa de este territorio particular,
considerando procesos democráticos de organización y participación social, que contribuirán
a lograr un crecimiento armónico con el ambiente, a disminuir las desigualdades sociales
y a desarrollar economías de ciudades y pueblos del Sur de Santa Fe.
En el estudio se identificaron una serie de factores de la sostenibilidad organizados en seis
dimensiones. Si bien estos factores pertenecen al estudio del periurbano, identificamos algunos
más relacionados con lo urbano (como son las formas de producción y consumo sostenibles,
traccionadas desde la urbanidad), otros con lo rural (formas de producción industrial de
altos insumos externos que afectan la salud de las poblaciones y de la naturaleza) y otros propios
del periurbano (por ejemplo, la tenencia de la tierra, que pone en riesgo formas de producción
más sostenibles). Se corrobora que el objeto de análisis de la sostenibilidad no hace
referencia a la sostenibilidad económica, social o ambiental, por separado, sino a un sistema
en el que el todo es más que la suma de las partes y la modelización es la herramienta que
permite graficar las relaciones donde el lenguaje discursivo integra las diferentes dimensiones.
Palabras clave
Sostenibilidad del medio ambiente
Ciudades-Crecimiento
Ciudades y pueblos
Ciudades-Crecimiento
Ciudades y pueblos
Derechos
Os titulares dos dereitos de propiedade intelectual autorizan a visualización do contido desta tese a través de Internet, así como a súa reproducción, gravación en soporte informático ou impresión para o seu uso privado e/ou con fins de estudo e de investigación. En nengún caso se permite o uso lucrativo deste documento. Estos dereitos afectan tanto ó resumo da tese como o seu contido Los titulares de los derechos de propiedad intelectual autorizan la visualización del contenido de esta tesis a través de Internet, así como su repoducción, grabación en soporte informático o impresión para su uso privado o con fines de investigación. En ningún caso se permite el uso lucrativo de este documento. Estos derechos afectan tanto al resumen de la tesis como a su contenido