A rede de igrexarios e a identidade do territorio: os conxuntos vinculados ao patrimonio arquitectónico parroquial no medio rural do noroeste galego

Abstract

[Resumo] En amplas zonas de poboamento espallado no noroeste da Península Ibérica, as parroquias non son tanto unha división eclesiástica como unha entidade social e xeográfica. Dentro dos seus límites, os igrexarios (isto é; o conxunto formado pola igrexa, cemiterio, carballeira, cruceiros e casa reitoral; polo común na veciñanza dunha pequena aldea) constitúen o seu cerne. Nesta zona, os igrexarios forman unha malla sobre a paisaxe cultural e representan os fitos de súa identidade. A maior parte aséntanse nos seus lugares desde a Idade Media e evidencian conexións cun pasado máis remoto. Con frecuencia inclúen importantes mostras de arquitectura histórica así como de espazos de gran calidade ambiental. Nesta investigación analizamos 750 parroquias rurais e os seus igrexarios que constitúen unha área de máis de 6200 quilómetros cadrados, do noroeste galego, diagnosticando o seu estado mediante o sistema DAFO, e propoñendo estratexias para a súa conservación e a renovación das súas funcións. Facemos un estudio tipolóxico do conxunto e cada unha das súas partes, que inclúe un catálogo cunha ficha individualizada dos 750 igrexarios estudiados. Seleccionamos tamén 18 parroquias especialmente representativas para o desenvolvemento dun conxunto de fichas máis detallado, que inclúen esquemas dos igrexarios e os seus emprazamentos así como as relacións con outros elementos xeográficos dentro dos seus límites.

[Abstract] In vast areas of scattered population in the North West of the Iberian Peninsula, parishes are less an ecclesiastic division, than a social and geographical unity. Within their limits, “igrexarios”, (that’s to say; the set of church, graveyard, public grove, stone crosses used as landmarks, and priest house; in the common case close to a hamlet) constitute the core of them. In this area, igrexarios form a network on the cultural landscape and they represent the landmarks of its identity. Most of them were settled during the Middle Age and show traces of even earlier precedents. They often include important pieces of historical architecture, and environmental quality spaces. In this research we analyse 750 rural parishes and their igrexarios, which constitute a more than 6200 square kilometres area in the North West of Galicia, detecting their condition by using the SWOT system, and proposing strategies for their conservation and the renewal of their functions. We make a typological study of the set and each one of its parts, including a catalogue with a file for each one of the 750 studied igrexarios. We select also 18 especially representative parishes for a more detailed set of files, including schemes of the igrexarios and their locations and relationships with other geographical elements within their limits.

[Resumen] En amplias zonas de poblamiento disperso en el noroeste de la Península Ibérica, las parroquias no son tanto una división eclesiástica como una entidad social y geográfica. Dentro de sus límites, los iglesarios (esto es; el conjunto formado por la iglesia, cementerio, arboleda, cruceros y casa rectoral; por lo común en las proximidades de una pequeña aldea) constituyen su núcleo referencial. En esta zona, los iglesarios forman una malla sobre el paisaje cultural y representan los hitos de su identidad. La mayor parte se asientan en sus lugares desde la Edad Media y evidencian conexiones con un pasado más remoto. Con frecuencia incluyen importantes muestras de arquitectura histórica así como de espacios de gran calidad ambiental. En esta investigación analizamos 750 parroquias rurales y sus iglesarios, que constituyen un área de más de 6200 kilómetros cuadrados del noroeste gallego, diagnosticando su estado mediante el sistema DAFO, y proponiendo estrategias para su conservación y la renovación de sus funciones. Hacemos un estudio tipológico del conjunto y cada una de sus partes, que incluye un catálogo con una ficha individualizada de los 750 iglesarios estudiados. Seleccionamos también 18 parroquias especialmente representativas para el desarrollo de un conjunto de fichas más detallado, que incluyen esquemas de los iglesarios y sus emplazamientos así como las relaciones con otros elementos geográficos dentro de sus límites.